Table Of Content
Demir, kırmızı kan hücrelerinin vücudumuza oksijen vermesine yardımcı olan hemoglobinin üretilmesi için çok önemlidir. Demir eksikliği anemisi ise vücutta yeterli demir bulunmadığında veya vücut demiri düzgün şekilde kullanamadığında ortaya çıkan bir problemdir. Şiddetli demir eksikliği anemisi nefes darlığı, yorgunluk ve göğüs ağrısı gibi belirtilere neden olabilirken, bazı kişilerde saç dökülmesi de görülür.
Dünyada en sık rastlanılan kansızlık türü olan demir eksikliği, kadınların %35’inde, erkeklerin ise %20’sinde ortaya çıkan önemli bir sağlık problemidir. Gebe kadınlarda ise bu oran %50’ye kadar çıkmaktadır. Tüm vücudu etkileyen demir eksikliği belirtilerini fark etmek çok önemlidir. Eğer demir eksikliği ile ilgili bir şüphe varsa mutlaka vücuttaki demir depoları kontrol edilmelidir.
Her ne kadar saç dökülmesi yaşayan herkesin düşük demir depoları olmasa da demir hücre büyümesine yardımcı olan ribonükleotit redüktaz adı verilen bir enzimde önemli bir bileşendir. Bazı araştırmalara göre saç folikülü hücreleri azalan demir seviyelerine karşı oldukça hassastır. Ayrıca düşük demir depoları nedeniyle saç derisinde yeni hücre oluşumu yeterli düzeyde gerçekleşmez.
Özellikle kadınlarda görülen saç dökülmesi nedenleri arasında hormonal düzensizliklerin yanı sıra demir eksikliğine bağlı kansızlık çok sık görülmektedir. Araştırmalara göre demir eksikliği yaşayan kişilerde saç dökülmesi artıyor, demir depoları dolmaya başladığında ise yeni hücre yapımının hızlanmasıyla birlikte saç oluşumu da artıyor. Bununla beraber demir eksikliği olmayan kişilerde farklı nedenlerle saç dökülmesi görülebiliyor. Demir eksikliği anemisi tanısı konurken 45- farklı değere aynı anda bakılması ve durum değerlendirmesi yapılması çok önemlidir.
Saç dökülmesi şikayetiyle doktora başvuran kişilerin demir eksikliğinin olup olmadığı konusundaki tanı çoğu zamana sadece kandaki hemoglobin (Hgb) değerine bakılarak konuyor. Aynı zamanda serum demir değeri de demir eksikliği tanısı için yeterli gelmemektedir. Demir eksikliğine bağlı saç dökülmesi tanısının net şekilde konabilmesi için kan değerlerinde hemoglobin, serum demir, toplam demir bağlama kapasitesi, bağlanamayan demir kapasitesi ve ferritin oranlarının tümüne bakılmalıdır.
Demir eksikliğinin 3 farklı tipi vardır ve her biri demir eksikliğine bağlı saç dökülmesinde önemli rol oynamaktadır. Özellikle demir eksikliğine bağlı saç dökülmesi durumunda kandaki demir deposu miktarını gösteren feritin değeri çok önemlidir. Buna göre;
Feritin seviyesi kadınlarda yoğun adet kanaması, demir eksikliği anemisi, vegan ve vejetaryen beslenme, ülser gibi sindirim sistemi problemi ve bağırsaklardaki emilim problemi nedeniyle düşebilir. Erkeklerde normal feritin düzeyi 12-300ng/ml, kadınlarda ise 12-150 ng/ml aralığı olarak kabul edilir. Ancak serum feritin düzeyi 70 ng/ml altında olan bir kişide demir depoları azalmaya başlamış demektir. Buna bağlı olarak da saç dökülmeleri görülebilmektedir.
Demir eksikliği anemisine bağlı olarak gelişen saç dökülmesi daha çok androgenetik alopesi olarak da bilinen kadın tipi saç dökülmesidir. Bunun yanı sıra semir eksikliği anemisi kadınlarda daha çok görülür. Kadın tipi saç dökülmesi genellikle saçın orta hattındaki saçların incelmesi ile başlar.
Demir eksikliği vücutta artan demir ihtiyacı nedeniyle ortaya çıkar. Demir eksikliğinin en büyün nedeni yeterli demir kaynağı içeren besinlerden uzak durmak, gebelik ve yoğun geçen adet kanamalarıdır.
Bunların yanı sıra demir eksikliği nedenlerini şöyle sıralayabiliriz;
Demir eksikliği belirtileri kişiden kişiye değişmekle birlikte istisnasız tüm kişilerde yorgunluğa neden olur. Ancak yorgunluk pek çok farklı vitamin ve mineral eksikliğinin de belirtilerinden biri olduğundan yorgunluk üzerinden demir eksikliğini fark etmek oldukça güç olabilir.
Aynı zamanda demir eksikliği başlangıç aşamasında çok iyi gizlenir. İnsan vücudu demir eksikliğinin bir şekilde üzerini örter ve belirtilerin ortaya çıkmasını engeller. Yine de demir eksikliğinin başlangıç aşamasında bile görülebilen belirtileri vardır. Bunlar ;
Demir eksikliği başlangıç aşamasını geçtikten sonra demir eksikliğine bağlı kansızlık belirmeey başlar. Bu durumda farklı belirtiler ortaya çıkar;
Demir eksikliği belirtilerinden bir kaç tanesine sahip olanların mutlaka kandaki demir oranına ve demir depolarına baktırmaları, uzman bir doktor eşliğinde tedaviye başlamaları gerekmektedir.
Demir eksikliğine bağlı saç dökülmesi yaşanıyorsa öncelikle uzman bir doktor kontrolünde demir değerlerinin doğru yorumlanması, kişinin yaşı, hastalıkları, vücudundaki diğer eksik mineraller gibi pek çok madde göz önünde tutularak bir tedavi planı çıkarılmalıdır. Öncelik vücuda demirin doğal yollarla alınması olmaldır. Bu da beslenmenin demir kaynaklarına göre düzenlenmesi olmaktadır.
Demir eksikliğine karşı en iyi besinler kırmızı et, karaciğer, yumurta, böbrek, pekmez, kuru meyveler, yeşil yapraklı sebzelerdir. Bununla birlikte en iyi demir kaynağı karaciğerdir. Yaklaşık olarak 150 gram karaciğerde 12 mg demir bulunurken bu miktarda demir yarım kilo et ve 8 yumurtada bulunur. Süt ve çay gibi kafeinli besinler demiri emilimini etkileyebilir. Demir eksikliğine iyi gelen diğer besinler ise şöyle sıralanabilir;
Demir eksikliğine iyi gelmeyen ve demir emilimini azaltan besinler demir eksikliği yaşayan özellikle anemi olan kişiler tarafından demir içeren besinlerle birlikte ve fazla miktarda tüketilmemelidir. Demir emilimini azaltan besinler şöyledir;
Eğer demir eksikliği besinler ile telafi edilemiyorsa doktor kontrolünde demir takviyesi kullanılabilir. Demir takviyesinin kontrollü kullanılması önemlidir çünkü fazla alınan demir vücuttan atılmadığı için pankreas, karaciğer, kalp, göz gibi organlara zarar verebilir.
Demir eksikliğine bağlı saç dökülmelerinde öncelik vücudu ihtiyacı olan demirin yerine konmasıdır. Arıdan saç foliküllerini besleyen ek tedavilere geçilebilir. Demir eksikliğine bağlı saç dökülmelerine karşı aynı zamanda Minoksidil içeren ilaçlar kullanılabilir ve PRP, mezoterapi gibi yöntemlere başvurulabilir.
